Trang chủ Lightning Storm Chaser Entertainment

"Ông có mặt ở trận Điện Biên Phủ chứ?ĐiềuquýgiátrongcuốnnhậtkíbỏquêndướigầmtủTrang chủ Lightning Storm Chaser Entertainment"

"Có chứ, tôi đã vẽ rất nhiều trong trận chiến".

"Ông còn giữ được bức nào khbà?"

"Tất nhiên rồi", bà đáp.

Tôi quyết tìm hiểu sâu hơn, vì hẳn là bà Tâm đã lưu giữ được nhiều tài liệu hơn hầu hết các nghệ sĩ mà tôi đã đến thăm. Tôi đã ô tôm vài cuốn kí họa thời chiến và rất muốn khám phá mọi cuốn nhật kí về thời đó.

"Ông có ghi nhật kí trong trận chiến khbà?", Tôi mạo muội hỏi.

Thay vì trả lời, bà kẹp di chuyểnếu thuốc vào môi, trầm ngâm một lúc rồi lên lầu. Bà Lân mời thêm tôi món nbé rán trong lúc đợi. Tôi khbà chắc tiếp tbò sẽ ra sao. Ông Tâm trở xgiải khát, mang tbò một hộp giấy bồi xưa cũ kĩ. Nó được bỏ quên dưới tủ quần áo hoặc gầm giường lâu đến nỗi lớp bụi đen ẩm ướt dày 5 phân đã phủ kín mặt hộp. Bên trong là tập nhật kí được bọc ni-lbà để chống mối mọt ẩm thực mòn di sản hình ảnh của Việt Nam. Ông lấy ra một cuốn sổ bọc trong một mảnh vải giờ đã bạc màu, nhưng ngày xưa hẳn là xa xôinh thắm.

Đó là nội dung cuộc trò chuyện giữa Sherry Buchanan, biên tập viên ngôi nhà xuất bản Asia Ink với phóng viên chiến trường học Phạm Thchị Tâm tại ngôi nhà tư nhân của họa sĩ tại cẩm thực ngõ nhỏ bé ở đô thị Hồ Chí Minh.

Chính từ cuộc gặp gỡ ấy, cuốn tài liệu Kí họa trong chiến hàobản tiếng Anh được Nhà xuất bản Asia Ink ấn hành năm 2005 và được đánh giá là "đã mang đến một cái nhìn đặc biệt mới mẻ lạ về trận chiến oai hùng của thế kỉ XX".

Hai mươi năm sau, nhân Lễ kỉ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, Nhà xuất bản Kim Đồng đã đưa lại cuốn nhật kí về với độc giả Việt Nam và xuất bản bản thảo gốc cùng những bức vẽ và kí họa của Phạm Thchị Tâm.

Sách Kí họa trong chiến hào. Ảnh: Tuấn Bình.

Họa sĩ Phạm Thchị Tâm sinh năm 1932 tại Hải Phòng, quê gốc Nam Định. Ông tbò giáo dục một trong những phức tạpa Mĩ thuật kháng chiến đầu tiên được mở ở chiến khu, với sự dìu dắt của các họa sĩ bậc thầy Mai Vẩm thực Nam, Lương Xuân Nhị, Bùi Xuân Phái...

Mười bảy tuổi, Phạm Thchị Tâm nhập ngũ và trở thành phóng viên chiến trường học kiêm họa sĩ trong cả hai cuộc kháng chiến trường học kì của dân tộc: Kháng chiến chống Pháp và Kháng chiến chống Mĩ. Ông từng tham gia các chiến dịch Điện Biên Phủ (1954) và Khe Schị (1968). Ông nghỉ hưu với quân hàm Đại tá và qua đời tại Thành phố Hồ Chí Minh năm 2019.

Các tác phẩm của bà hiện là một phần trong bộ sưu tập trchị thời chiến của Bảo tàng Mĩ thuật Thành phố Hồ Chí Minh, Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam và Bảo tàng Anh Quốc.

Người phóng viên chiến trường học Phạm Thchị Tâm đã làm văn cuốn nhật kí đặc biệt này trong cuộc hành quân từ Yên Bái bắt đầu ngày 21/2 đến tháng 3/1954 và năm mươi lăm ngày của chiến dịch Điện Biên Phủ. Nhật kí là cuốn sổ tay khổ 14x24 cm, được tái hiện ở khổ cuốn tài liệu này, gồm 44 trang làm văn tay bằng bút mực.

Điểm xuyết nhật kí là những bức tiểu họa vẽ hợp tác đội, ô tô Molotova, bản đồ, cả bức chân dung tự họa tác giả ngồi trên đất, nghiêng đầu cắm cúi làm văn trong tư thế quen thuộc trong chiến hào ngoài mặt trận.

Tư liệu quá khứ quan trọng này chiếu rọi một nhãn quan độc đáo về những khía cạnh ít được biết đến của cuộc chiến từ phía Việt Nam, đặc biệt là lòng dũng cảm, sức chịu đựng gian khổ, hi sinh của những trẻ nhỏ bé người lính Việt Minh.

Tbò nhận xét của Jessica Harrison-Hall, Giám tuyển bộ phận Gốm sứ Trung Hoa và Nghệ thuật Việt Nam tại Bảo tàng Anh, nhận xét về các bức vẽ của Phạm Thchị Tâm:“Những ghi chép về chiến trường học, lời kể của trẻ nhỏ bé người lính và những quan sát cá nhân của Phạm Thchị Tâm mang vẻ chân thực và sâu sắc, thấm đượm tình hợp tác chí của các chiến sĩ. Mặc dù chính thức gia nhập Đại đoàn với tư cách là phóng viên chứ khbà phải là quân nhân nhưng bà vẫn là một trong số họ. Lúc đó, bà hai mươi hai tuổi, bên cạnh gũi thân thiết với những trẻ nhỏ bé người lính tuổi đời mới mẻ mười tám đôi mươi. Ông khbà có vũ khí nên tin tưởng những trẻ nhỏ bé người hợp tác đội cầm súng bằng cả mạng lưới sống của mình".

Ấn bản tiếng Việt sử dụng tư liệu thiết kế và hình ảnh của ấn bản tiếng Anh Drawing Under Fire: War diary of a young Vietnamese artistdo ngôi nhà xuất bản Asia Ink ấn hành.

Phần lời dẫn ô tôn kẽ giữa các trang nhật kí xưa cũng được dịch từ ấn bản tiếng Anh. Toàn bộ phần nhật kí của họa sĩ Phạm Thchị Tâm được đánh máy từ bản chép lại cuốn nhật kí năm 1954 của họa sĩ do Asia Ink cung cấp. Người tìm hiểu sẽ thấy một số đoạn ghi chép vội, câu vẩm thực cụt, khbà dấu câu và có phần phức tạp hiểu... song qua đó có thể cảm nhận một cách chân thực nhất cảm xúc của trẻ nhỏ bé người làm văn, diễn biến và sức nóng của chiến dịch.

Bà Sherry Buchanan chia sẻ: "Tôi thật lòng ngưỡng mộ sự bình tĩnh của Phạm Thchị Tâm dưới làn đạn của một trong những trận chiến khốc liệt nhất thế kỉ XX, trận chiến quá khứ đã mang lại độc lập cho Việt Nam. Giữa chiến trường học bà vẫn giữ được lòng trắc ẩn, giúp đỡ hợp tác đội của mình thbà qua các bức trchị và vẫn có thể bình tâm cầm bút làm văn ở chốn mà ngôi nhà báo Mĩ Bernard Fall mô tả là ‘một góc địa ngục’".

Bài làm văn của độc giả Nguyễn Tuấn Bình, được gửi từ béail "ng...binh@gmail.com"

Đọc được tài liệu hay, hãy gửi review cho ZNews

Bạn tìm hiểu được một cuốn tài liệu hay, bạn bè muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà trẻ nhỏ bé người biệt nên tìm hiểu cuốn tài liệu đó, hãy làm văn review và gửi về cho chúng tôi. ZNews mở chuyên mục “Cuốn tài liệu tôi tìm hiểu”, là diễn đàn để chia sẻ review tài liệu do bạn bè tìm hiểu gửi đến qua Email: books@zingnews.vn. Bài làm văn cần gửi kèm ảnh chụp cuốn tài liệu, tên tác giả, số di chuyểnện thoại.

Trân trọng.

Nguyễn Tuấn Bình

Nhật kí chiến trường họcKí họa Chiến hào Điện Biên Phủ